Kruidjes Permavoortuin to be

Wilfried,

Als je het ergens niet mee eens bent dan kun je dat ook gewoon onderbouwen.

Zinnen als "komaan Linder, je weet toch wel beter" komen niet echt serieus over.
Als je het beter weet dan kun je op je minst je best doen om dat uit te leggen. Nu kom je heel betweterig over, zonde.

Groet,
Max

Betweterig?! Ik ben enkel verbaasd dat iemand met kennis van zaken, zoals Linder, het verschil tussen hoog-, half- en laagstammen afdoet als enkel een verschil in snoeivorm (en niet voor het eerst trouwens) wat ik maar de helft van de waarheid vind er zijn namelijk ook verschillen zijn in onderstammen gaande van snel tot traaggroeiende, elk met zijn verschillende eigenschappen. Voor een pruimelaar weet ik dat een myrobalan onderstam het hier in de Kempen beter doet dan de meeste anderen. Bepaalde appelsoorten zijn vatbaarder voor sommige ziekten op een traaggroeiende onderstam dan op een snelgroeiende. Een Keuleman onderstam bv. wordt gebruikt omdat die zeer resistent is tegen kanker. Verder zijn er nog verschillen wat betreft beworteling. Van alle laagstammig fruit dat ik hier op onze arme Kempische zandgrond al geprobeerd heb en ook door buren en kennissen geprobeerd is geweest is er niets bij waarvan ik weet dat het ooit enigszins vrucht heeft gedragen, van half- en hoogstammen wel. Een appel op een Bittenfelder wortel (verankert zich zeer sterk, waait niet zomaar om)en een Keuleman onderstam kan uitgroeien tot een zeer grote boom die 100+ jaar oud worden kan maar die kan je ook door snoei klein houden en hem laagstam noemen, in zover heeft Linder gelijk.
Nu eens wat anders.

Max schreef:...Als je het beter weet dan kun je op je minst je best doen om dat uit te leggen. Nu kom je heel betweterig over....

In een ander onderwerp had ik een opmerking over Sepp Holzer, ik ga zoiets op dit forum nooit meer doen want ik heb mij aardig moeten verantwoorden om die uitspraak.

Mag men op dit forum enkel vragen stellen en ja-knikken? Een beetje kritische noot schiet hier al gauw bij de ene of de andere in het verkeerde keelgat, van mij zal je dus geen kritiek meer horen, da’s bloofd.

Groeten en oprechte excuses, Wilfried.

Als ik me er ook even mee mag bemoeien? Ik vind het heel jammer dat een vraag over appelbomen hier in het topic van Kruidje uitloopt op een welles nietes discussie over laag- en hoogstam appels + het wel en wee rond Sepp H.waar Kruidje niet eens in betrokken is. Ik zou het prettiger vinden dat dit soort discussies hun eigen plaats krijgen, en niet het topic van de voortuin van de topicstarster "vervuilen"...ik weet niet of dat deel van de discussie te verplaatsen is naar een eigen topic?

Ik denk dat het natuurlijk niet de bedoeling moet zijn elkaar af te blaffen (is naar mijn mening niet helemaal gedaan, maar er had een betere toelichting, zoals in het tweede stuk gedaan kunnen worden) en denk dat wanneer dit wel gedaan wil worden (waar ik dan niet aan mee wil doen) dit beter via een eigen topic gedaan kan worden. Het waardevolle van zulke discussies (met inderdaad een goede argumentatie, zodat het iedereen direct duidelijk is en natuurlijk respectvol gebracht / dat was overigens in het stukje van Sepp Holzer uiteindelijke ook gedaan is) is dat men alle voor- en nadelen tegenover elkaar kan zetten en zijn haar kennis kan vergroten en hiermee tot gerichtere beslissingen kan komen (en hierbij is er niet direct een goed of kwaad, hoewel de natuur, onze moeder, daarbij wel geschaad kan worden). Daarbij weten mensen zelden wat echt goed voor hen is, omdat wij zijn gestopt naar moeder natuur te luisteren en te veel onnatuurlijke zaken gecreëerd hebben (wat overigens te discussiëren valt, omdat sommige mensen menselijke handelingen, die het evenwicht van ecosystemen laten schudden, ook als natuur(verschijnselen)... zien). Ik denk dat het jammer is wanneer er niet zo nu en dan via een eigen topic een kritisch punt aankaarten. Hierbij moet natuurlijk wel een goede beargumentatie en verwijzingen. Dus wiwi ik zou het jammer vinden als je je mening niet met ons deelt, want hoe kunnen mensen anders verder komen, maar het is natuurlijk je eigen keus en het klopt dat veel mensen veel zaken niet willen zien en zich hiervoor afsluiten.

Fijn dat je je opmerking toelicht. Ik wilde je niet betichten van betweterigheid maar wel aangeven dat het zo overkomt als je met niet inhoudelijke one-liners reageerd. Gelukkig was dit een uitzondering, normaal ben je juist inhoudelijk :-)

Ik stel kritiek, eigen ervaringen en twijfel juist op prijs. Het is alleen maar goed als mensen hun kennis delen. Vooral als daarmee eventuele heilige huisjes in een ander daglicht worden gesteld.

Het was niet mijn bedoeling om het topic te "vervuilen" of Wilfried "terug te pakken". Excuses als de betweterig opmerking te hard over kwam.

Ja Jet, die bedenking over het vervuilen van Kruidjes draad maakte ik mij natuurlijk ook.
Ik ga mijn berichten aanpassen en dan kan Linder deze grimmige discussie verwijderen en … zand erover. Volgende keer zal ik proberen om van de eerste keer goed te argumenteren en anders maakt ge mij maar attent. Ik denk dat het belangrijk is dat we kritisch blijven want er wordt door charlatans wel eens stierenmest verkocht in de nichemarkt die permacultuur heet.

Groeten en nogmaals excuses, Wilfried.

Jet,

ik kan inderdaad een aantal berichten uit deze topic halen en in een eigen topic onderbrengen, ik later vanavond even puzzelen of die berichten dan nog leesbaar blijven en zoja zal ik ze hieruit halen.

Wiwi, fijn dat je het wat hebt toegelicht, want inderdaad in je eerste korte reactie begreep ik je niet.

en blijkbaar heb ik me ook niet specifiek genoeg uitgedrukt, want als ik zeg dat ik het jammer vind dat in nederland de termen hoogstam en laagstam ingeburgerd zijn geraakt, dan bedoel ik juist aan te geven dat ik het liever heb over zwak ot sterk groeiende onderstammen. (zoals men in engeland en andere landen ook doet) Daar zitten de verschillen namelijk in.

wanneer men een appel op mm111 ent en niet snoeit wordt het gewoon een flinke struik in de begintijd, pas ouder groeit ie uit tot boom, met eerst een stam en dan een kroon.

de term hoog of halfstam is wel degelijk een soeivorm, zo ben ik wel eens kwekers tegen gekomen die laagstam bomen ent op m106 of zelfs zaailing. de boompjes groeiden sneller en waren dus eerder verkoopbaar. Maar de leek die voor een klein achtertuintje een laagstamboompje komt kopen kan met een bom van wel 10 meter hoog opgescheept raken.

dat het gaat om de onderstam dacht ik wel duidelijk gemaakt te hebben, dat de keuze ook per bodemtype kan verschillen had ik dacht ik ook uitgelegd m.b.t. het verschil in groeikracht en vruchtbare gronden en arme zandgronden (in laatste geval liever iets sterker groeiende onderstammen)

vandaar (zoals ik in een ander topic al zei) heb ik het liever over de onderstammen dan over de snoeivorm, want de snoeivorm zegt niet altijd wat over de onderstam. Bij de betere kweker natuurlijk wel, maar zelfs dan kan het bodemtype van de kweker of die regio het verschil maken of je een m26 gebruikt voor laagstam of halfstam, m6 voor halfstam of hoogstam.

Over sepp, ook ik ben geen groot fan, en heb nogal eens vraagtekens bij de guru status die hij met name in amerika heeft gekregen, waarbij zijn ideeën klakkeloos worden overgenomen.

zo worden er momenteel overal houtbedden in heuvels aangelegd, iets wat blijkbaar hoog in oostenrijkse bergen heel handig kan zijn, maar ik in nederland (nadat ik er ook een paar had aangelegd en onderhouden) het alleen maar heel ondandig en weinig voordelig vindt.

het verhaal over zijn wantoestanden kende ik niet eens, maar dat wil niet zeggen dat je dus alles dat hij zegt maar overboord moet zetten, ook martin crawford is van het niet of bijna niet snoeien, en taco blom ook, (overigens wel meer permies) beiden mensen met veel ervaring die allebei op grote schaal en langere termijn toffe plekken hebben aangelegd en dus best wel wat credit hebben wat mij betreft.

kritische vragen stellen lijkt me heel gezond, en de discussies zijn hier zolang ze met respect voor elkaar worden gevoer juist heel erg welkom, en stel dus je bijdragen op prijs. (internet communicatie is wel wat beperkt, en daarom vergt het om goed begrepen te worden soms wat extra uitleg)

[offtopic] in die andere draad, met je uitspraken of sepp, denk ik dat niemand je in twijfel trok, maar ik, en anderen misschien ook vindt het altijd fijn om met bronnen te werken, zodat iedereen weet waar je iets vandaan haalt. en zelf bv ook bepaalde uitspraken kan doen in discussie met iemand anders.[/offtopic]

edit:
ik vind deze discussie trouwens alles behalve grimmig hoor,

Ik vind het niet zo erg dat er hier gediscussieerd wordt. Al had ik misschien de discussie over de keuze van de bomen ergens anders kunnen aanzwengelen (waar het later ook nog beter vindbaar is).

Nou heb ik dus wel een probleem met mijn kleine tuintje en wens voor kleine boompjes. Ik zit namelijk op datzelfde Kempische zand.

Aangezien het om een klein aantal vierkante meters gaat - is het dan toch handig om de grond van het stuk in kwestie van te voren te verbeteren of is het ermee leven en gaan voor grote bomen (die er dus niet kunnen komen omdat ik dan op geen enkele plek meer volle zon in de tuin heb - dan kan ik namelijk in totaal welgeteld 1 boom planten) - of ik moet er toch een lei-appel op sterker groeiend onderstam van maken en heel veel snoeien (als dat maar goed gaat) ...

Kruidje schreef:Ik vind het niet zo erg dat er hier gediscussieerd wordt.

Linder schreef:ik vind deze discussie trouwens alles behalve grimmig hoor,

Ok, dan maak ik me er ook geen zorgen meer over.

@ kruidje, ik zal een apart topic openen over de keuze van bomen/onderstammen.

in theorie zou ik zeggen op armer zand voor een iets sterkere onderstam te gaan dan je normaal zou doen.

dat zou in dit geval betekenen dat je voor een haag bomen op m9 onderstam zou kunnen nemen en die dus op 40 a 50 cm uit elkaar zetten.

vervolgens de bodem flink verbeteren. Ik heb dit eerder ook wel op zand zien lukken.

als wiwi's waarnemingen zeggen dat op het kempische zand zwakgroeiende onderstammen het eigenlijk niet goed doen dan weet ik het niet direct. misschien eens rond gaan kijken, geldt dit ook voor appelaars, wat waren andere lokale omstandigheden, welke onderstammen zijn gebruikt, etc.

wiwi heeft meer ervaring op dat bodemtype, @wiwi, wat zou jij zeggen als iemand een kleinere boom of zelfs een haag wil daar?

in het uiterste geval misschien inderdaad een leiboom op krachtige onderstam, lei-bomen kosten inderdaad meer onderhoud kwa snoeien, maar het is ook nog een hele kunst om het uiteindelijke gestel van een leiboompje te vormen. Neem zeker niet zomaar de eerste beste leiboom, zorg dat het echt een vakman/vrouw is geweest die hem heeft opgekweekt, eentje waarvan het gestel dik genoeg is om de vrucht later te gaan dragen.

Zodra ik iets meer tijd heb zal ik deze topic uitsplitsen in een aparte draad over onderstammen.

Mijn vermoeden is dat ik de leiboom zelf zo moet vormen als ik hem wil hebben aangezien ik mijn ideeën van een lage leiboom nog niet tijdens mijn strooptochten op het internet heb gezien. Ik heb dit idee uit Geoff Hamilton "The organic garden book".

Ik ga nog wel verder kijken - heb tot nu toe geloof ik alleen gezocht naar zwakgroeiende onderstammen.

Anders wordt dat dan een goed (helaas langdurig) experiment en weet ik gelijk of ik wel in staat ben om een leiboom in vorm te houden...

De reden dat de laagstammige fruitbomen op een traag groeiende onderstam het bij ons niet goed deden was misschien te wijten aan de ongeschikte onderstam (die was mij destijds niet bekend) in de plantfolder van onze nationale boomgaardenstichting staat dat voor zandgrond de M7 de geschikte onderstam is, zie de gekleurde kader bovenaan de tweede pagina.
Als gij aan enkele kruiwagens leemgrond kunt komen meng die dan met de grond in de plantput. Sommigen raden als alternatief ook wel een zak teelaarde (potgrond) aan maar de oude baas van plantencentrum Houtmeyers (een man met veel ervaring) raadde mij dat af. Heeft er iemand ervaring met gesteentemeel om eventueel iets te doen voor het klei-humus complex?
In ieder geval mulchen.
En dan nu de rassenkeuze.
Vereisten
- Een ras dat op Kempische zand wil gedijen
- Gezondgroeiend
- Zelffertiel tenzij ge een geschikte bestuiver in de buurt hebt staan of kunt aanplanten
Eisen die gij zelf stelt
- Een appel die gij lekker vindt
- Al dan niet lang bewaarbare appel

Richt uw vragen gerust naar de Nationale boomgaardenstichting, Katleen of Ludo zullen uw vragen met plezier beantwoorden. Bestel ow boompje(s) daar, normaal selecteren zij zelf op de vorm en dan weet je ook dat het juiste ras op de juiste onderstam zit, afhalen is in Vliermaal, op ca. 60 km van Eindhoven.

Ge kunt uw vragen ook aan Houtmeyers richten, een citaat uit een tekst van het bedrijf

…Wij kozen onze onderstammen zodanig dat, hier in de Kempen, op onze zandige gronden, mooi fruit kan voortgebracht worden…

ze hebben daar echt wel ervaring mee, hier uw boompjes kopen is ook geen slechte keuze.

Groeten, Wilfried.

Bedankt, wat een weelde aan informatie. Hier kan ik wat mee.

Ik ben ook op zoek naar een locatie voor een pruim. Hoe ver van een beukenhaag moet ik die planten? Ik heb het probleem dat op de handige plaats een rioolafvoer met putje loopt (op ca. 60 cm diep). Dat is niet handig om daar iets op te planten. Of is komt de rioolpijp niet in de knoop met de wortels als ik het putje maar ontloop?

Edit: ik bedoel eigenlijk een kwets. Enige soort pruimen die ik lekker vind.

Kruidje,
Van de Altesse simple (of enkele altesse zoals ze in de plantfolder genoemd wordt) weet ik dat ze zelfbevruchtend is, het is de kleinere kwets (de grote is de Altesse double maar deze is niet zelfbevruchtend) en is gezondgroeiend.
Mij hebben ze een myrobalan onderstam aangeraden voor zandgrond maar die in mijn tuin is dan wel een hoogstammige vorm en die doet het heel goed. Welke onderstam geschikt is voor een laagstammige snoeivorm op zandgrond zou ik ook weer vragen aan NBS of aan Houtmeyers, die weten wel raad.

Groeten, Wilfried.

Pruimen hebben opzich niet zo'n sterke wortels, dus ik verwacht niet dat ze snel je pijpleiding zullen aantasten. Je kunt ook voor een duo pruimenboom gaan (2 op één stam/ wel heel kunstmatig, maar scheelt wel veel ruimte).
Je kunt deze ook op order laten kweken, waarbij je de wortel, stam en evt. de duo kunt laten samenstellen. Geen idee hoelang dit duurt. Jos Frijns in Margraten doet dit tenminste, waarschijnlijk ook andere kwekers. Hoe dicht je iets bij iets anders kunt zetten ligt aan de hoeveelheid licht, water en voedingsstoffen die je hebt. Als je alles in een redelijke hoeveelheid hebt, dan zou ik hem minimaal met de takken 40 cm van de haag zelf verwijdert houden. Vele zijn niet zo voor snoeien, maar ik zou hem de takken gericht naar de haag wegsnoeien en gedurende de jaren blijven wegsnoeien, zodat hij niet in de haag groeit.

Ondertussen heb ik een plan ontwikkeld die mij op dit moment goed bevalt. Beter dan eerst, dus er is een goede kans dat ik dit ook volgende winter tot uitvoer ga brengen. Alleen even kijken of er deze zomer nog yucca opkomt.
Het plan is heel anders dan eerst - dat wel. Tegen het voetpad aan (noordkant van de tuin) denk ik aan 3-4 hoge leibomen appel en peer (hoogstam zal dat waarschijnlijk heten) - al moet ik dan voor plukken en onderhoud op de ladder. De beukenhaag zit dan niet in de weg omdat deze maar 1,2 m hoog is en ik moet dan dus voor voldoende voedingsstoffen zorgen. De kwets wil ik als losse boom (kleintje) op het stuk zetten waar ik eerst de appelhaag dacht te zetten.

In een hele oude groei en bloei (van Jet ) - vond ik een idee van compostputjes (emmers met gaten waar je compostvaardig keukenafval in laat composteren). Dit lijkt me zinnig voor mijn toekomstige bomen - ik weet dat de mirabellenbomen bij mijn moeder het super doen naast de composthoop.

Het tuinseizoen is van start en ik heb veel ideeën om uit te voeren.

Afgelopen weekend heb ik de nieuwste uitbreiding - gazon naar groententuin - gestart. Dit keer via de lazy bed variant. Dan hebben we alle varianten gehad. Het is minder werk dan alle graszoden 2 diep onderspitten. Voor een vrouw alleen is het wel behoorlijk zwaar. Het is tenslotte een dik rolgazon waar je mee bezig bent... Ben benieuwd in hoe verre de aardappelen daar überhaupt willen groeien aangezien het er redelijk schaduwrijk is. Op het moment ca. 1 uur zon - dat zal nog iets meer worden als de zon 's ochtends verder naar noorden opschuift en 's middags hoger komt te staan.

Gisteren ben ik gestart om de paden in mijn rondje uit te graven. Ik wil er eerst een dikke laag eikenblad in leggen en, als dat wat gezakt is, zaagsel van onze cavia's. Mijn bedoeling is dat ik op deze manier in onze droge zand een wateropslag aanleg en dat extra water minder snel recht naar beneden wegzakt (hiervoor het blad), maar zich meer richting de groente verspreidt.

Oh, ja - en ik heb afgelopen weekend 2 wilgentakken in de grond gezet rechts en links van de ingang van mijn tuin. Het is de bedoeling dat deze op termijn een wilgenboog zullen vormen. Ik hoop dat het er licht genoeg is. Mochten ze niet aanslaan, kan ik het altijd in het najaar opnieuw proberen.

Leuk dat je begonnen bent. Het is onwaarschijnlijk dat de yucca zich zullen herstellen, dus je kunt evt. nog wat aanplanten. Leuk om te horen dat je hoogstam leibomen zet en eronder de beuk houdt. Dat kan goed. Beuk heeft graag wat schaduw. Je hoeft je geen zorgen te maken om de voeding voor de bomen/haag, die vinden bijna altijd wel voldoende. Je kunt ook gewoon af en toe wat gft afval naast de voeten van de boom gooien (binnen een week ongeveer weg). Door bijvoorbeeld voorjaarslathyrus te zetten (schaduw / of andere vlinderbloemigen zou je evt. stikstof tekorten kunnen oplossen), met een strooisellaag maak en houdt je de grond rondom de bomen/haag vruchtbaar.

Ik zou niet te veel eikenblad gebruiken, omdat deze veel looistoffen bezit die de groei van planten remt. Dat doet de boom in de natuur ook als beschermingsmethode. Zaagsel is geen super materiaal om te gebruiken, maar gezien je dit al hebt zou ik het ook gebruiken. Zou er wel niet te dikke lagen van leggen en er eerder voor kiezen om het overal zo dun mogelijk aan te brengen. Je hebt weinig zon. Je kunt misschien de hoogte in. Ik heb een paar bedden/bakken boven de 2 meter hoog gemaakt, zodat ik bij het zonlicht kom (wel een beetje extreem). Als beide zaken goed verteert zijn zal het de structuur van de zandgrond zeker verbeteren. Je kunt ook wat betoniet in je zandgrond mengen (brengt sporenelementen in de grond en verbetert de gehele structuur en laat de grond meer water vasthouden). Je moet de wilgentakken goed nat houden om aan te gaan. Wilgen staan graag vochtig.

Leuk Kruidje! Inderdaad de wilgen in beginsel goed nat houden...dan gaat het wel lukken!

Ik zat te denken om lupine bij de bomen te planten voor wat extra stikstofvoorziening. Met de yucca houd ik mijn hart vast. We dachten heel goed alle wortelstukjes verwijderd te hebben en toch zijn er in de loop van vorige zomer 5 plantjes opgekomen (uit stukken van 3 cm!). 4 heb ik kunnen uitgraven tot aan het wortelstuk en een is afgebroken en kon ik niet terugvinden . Ik hoop dat ik deze dit jaar te pakken kan krijgen en dat blijkt dat echt niets meer opkomt.

De uitbreiding in de schaduw heb ik vooral omdat ik denk dat sla daar in de zomer goed zou kunnen groeien. Verder heb ik nog zo'n 25 m2 volle zon - behalve als ik veel bomen ga planten. Dan wordt het rap minder.

Zou het eikenblad ook problemen veroorzaken als ik het onder het pad leg? - dat is namelijk mijn bedoeling. Bedoel je omdat de looistoffen uitspoelen?

Looistoffen komen inderdaad langzaam in de bodem vrij, waarbij planten geremd worden in hun groei. Als je het puur voor op je pad gebruikt voorkomt het onkruid, dus dat is zelfs handig. Bijzonder dat yucca zo agressief is bij jouw, want hij hoort hier echt niet thuis en ik heb heb een keer in de tuin gehad, maar uiteindelijk is hij mij bevroren (bij mijn opa in de tuin). Deze plant wilde ook nooit echt van start gaan. Ik weet niet hoe goed sla het in de schaduw wilt doen, maar bieten, bonen en daslook doen het redelijk goed in de schaduw. Daslook natuurlijk super. Sla is eigenlijk een plant voor in de zon (hoewel bijna alle groenten gecultiveert zijn voor in de zon). Lupine is een soort die het niet goed doet in de schaduw. Zwarte lathyrus, voorjaarslathyrus, knollathyrus, brede lathyrus en boslathyrus doen het goed tot redelijk goed op schaduwrijke plekken (zijn ook mooi).

Als je groenten wilt kweken, dan kun je het beste zo weinig mogelijk fruitbomen zetten. Op schaduwrijke stukken kun je heel goed fruitstruiken als, kruisbes, jostabes, aalbes, zwarte bes, blauwe bes, rode bosbes, braam, framboos en hazelnoot zetten (voedselbos). Deze brengen veel meer op dan groenten in de schaduw. Tussen deze planten kun je zaken als daslook, zevenblad (beste in pot / echt onkruid), brandnetel (beste in pot / echt onkruid), speenkruid, pinksterbloem... (wilde groenten) zetten (super gezond, sterk van smaak, niet gevoelig voor plagen of ziektes). Je kunt hier ook een linde zetten (bladeren als sla en bloemen werken als thee rustgevend).

dat van die fruitbomen ben ik he niet helemaal mee eens, ligt er een beetje aan waar je die fruitbomen neer zet en hoe groot ze zijn en kunnen worden.

ik ben op zich ook best enthousiast over de boompjes van minitree, zijn en blijven erg klein, en bloeien en dragen vrucht op de stam, en krijgen weinig zijtakken. (zuilbomen).

er is overigens genoeg aan groente dat het wel doet in de schaduw trouwens, je hoeft niet per se alleen kleinfruit in de schaduw te zetten.
in halfschaduw doen eeuwige moes (splijtkool) brave hendrik, roomse kervel, spinaziezuring, oca, mashua, crosne, hablitzia, aardpeer, rabarber, turkse raket, munt, citroenmelisse, en nog veel meer het prima.
(de boekjes van martin crawford bieden je nog veel meer planten aan)
en inderdaad de groente die op een zonnige plek in het voorjaar geteeld kunnen worden maar in de bloei schieten als het warmer en zonniger wordt zoals sla, spinazie en radijs, kunnen later in het jaar op een halfschaduwplekje groeien.

overigens, daslook is strikt gezien geen schaduwplant he, ze staan wel op een schaduwplek in de tuin, maar net zoals alle andere bloembolgewassen zijn het typische bosplanten die van het moment in het voorjaar gebruik maken dat de bomen nog geen blad hebben en er zon op de bosbodem valt. Een klein beetje schaduw (van de stammen en takken) krijgen ze dan wel maar overwegend zonnig. Dus schaduw van bomen kunnen ze hebben, die hebben toch nog geen blad als ze groeien, maar de schaduw van een gebouw, dus echte volle schaduw het hele jaar, is niet waar ze het goed doen over het algemeen...

Mini fruitbomen nemen ook redelijk wat ruimte in misschien niet met de kroon, maar wel met de wortels, dus groenten die veel eisen stellen zullen het eromheen waarschijnlijk wat moeilijker hebben (zeker naarmate de boompjes zich beter zetten). Zaken als bonen kun je er natuurlijk wel goed tegenaan kweken. Het zijn leuke boompjes en inderdaad klein en zuilvormig. Hoe dan ook het is alleen iets waar ik toch rekening mee zou houden. Als ik maar weinig zon heb is het stuk met de meeste zon heilig, dus deze wil ik zo optimaal als mogelijk benutten. Daslook doet het prima in de schaduw. Ik kan je meerdere natuurlijke groeiplaatsen laten zien, waar hij in de hellingen staat waar in het voorjaar als hij aan het bloeien is nog bijna geen zon staat. Citroenmelissa is lekker voor thee (rustgevend), maar ikzelf wil hier niet te veel planten van, omdat hij alleen geschikt is voor thee. De roomse kervel is vast, maar niet super lekker. Je kunt hem met mate voor een lichte anijssmaak aan zaken toevoegen (ook de zaden). De wortel vind ikzelf veel te sterk van smaak. Van brave hendrik moet je houden en deze staat het liefste in de zon. In de natuur groeit de soort ook op zonnige stukken. Het is een super sterke plant en daarom overleeft hij het in de schaduw, maar uiteindelijk zou hij zichzelf hieruit selecteren. Crosne wil echt wel wat zon, om het goed te doen. Van nature komt deze soort in de bosranden voor. Oca doet het misschien in de schaduw, maar zal hier twijfelachtig productief zijn. De soort doet het bijna overal goed (van de smaak moet je houden). Het zijn in ieder geval allemaal zaken die zeker kunnen, maar over de productiviteit en geliefdheid valt te discussiëren. Hoe dan ook je moet zelf kijken wat je leuk vindt. Als je vaste groenten wilt zetten moet je dat zeker doen. Als ergens totaal geen licht komt wil er niks van planten groeien en dit kan bij een gebouw het geval zijn wanneer er te dichtop nog meer gebouwen staan, maar anders heb je bijna altijd wel net genoeg licht om genoeg soorten planten te kunnen groeien. In de halfschaduw kun je al meer telen, maar dan wel vooral in de zomer en dan zou ik kijken naar mijn eerdere advies. Heel veel kan, maar sommige zaken gaan beter dan andere en naarmate men kiest voor zaken die minder goed gaan zul je er meer moeite voor moeten doen om het instand of gaande te houden.

Super informatie allemaal, Linder en Robert. Ik update binnenkort eens de planning en zet hem hier neer.

Het eeuwig moes doet het niet zo goed waar ik hem nu heb staan dus daar moet ik iets anders verzinnen. Weet niet of het het licht, het vele eikenblad hier in de tuin of teweinig bemesting is. Dus dit jaar experimenteren met een aantal stekken. Brave hendrik probeer ik al het 2de jaar te zaaien en hoop dat het dit jaar wel opkomt. Roomse kervel gaat prima op minimale zon en is best lekker in de soep, zuring gaat prima hier, crosne heeft vorig jaar in de halfschaduw wel wat opgeleverd en is een grappige snack - wij vinden het lekkerder rauw dan verwerkt, aardpeer krijgt hier in de schaduw altijd meeldauw - ben met opbrengst wel tevreden, turkse raket heb ik nu in de zon en wil ik proberen op de halfschaduw/schaduwplek (ben er nog niet helemaal van overtuigd), citroenmelisse heeft echt bijna niets nodig om te groeien - ik twijfel nog of er smaakverschillen zijn tussen schaduw en halfschaduw en zon (dit jaar eens testen) - de cavia's vinden het ook geweldig om regelmatig eens een takje hiervan te eten. Oca, mashua en hablizia moet ik nog eens proberen - geen idee of het lekker is. Mijn daslook doet het niet zo heel erg goed. Ik zou er even niet van mogen eten, maar ik kan er niet afblijven...