Welkom in Bosveld!

Welkom in Bosveld!
Toen ik pas van school kwam wist ik, doordat ik hier wel eens met mijn geïmproviseerde crossfiets kwam rijden, aan de bosrand de resten van een vervallen lemen huisje staan. Enkel een overwoekerd lemen heuveltje met her en der nog een dakpan waren de stille getuigen van wat ooit de woning van een eenzame man was die hier in het dorp “Peperkoek” werd genoemd. Voor mij was dit het mooiste perceeltje van heel Hechtel en omstreken en aangezien er een huisje op had gestaan, was het misschien wel bouwgrond maar navraag op het kadaster leerde mij dat het tot de groene zone behoorde, … jammer.


Een twintigtal jaren later, begin 2010 vond ik toevallig de annonce waarin het huisje van “Serdons” te koop stond, een gelijkaardige ligging, tegen de bosrand, net één straatje verder dan het huisje van Peperkoek. Een half jaar later zat ik op het financiële tandvlees maar was ik blij dat ik mijn nestje kon maken in een klein stukje paradijs midden in de Limburgse Kempen, een plekje dat al sinds mensenheugenis “Boschveld” werd genoemd.

Enkele gortdroge cijfers en een korte uiteenzetting van de werkzaamheden aan de woning.

Het perceel bestaat uit ca. 4500 m2 (naald)bos en ca. 1500 m2 tuin waarop een huisje staat van ca. 100 m2 met de voorgevel op het zuiden gericht. Het is gelegen op het einde van een doodlopende straat en voor, achter en rechts van het huis staat, jawel, … bos, enkel aan de linker kant heb ik één directe gebuur.

De woning zelf werd door de laatste eigenaars niet erg onderhouden en had dringend enkele aanpassingen nodig. Het huisje had een berekend energieverbruik van zo maar eens even 1074 kWh/m2 en isoleren was dan ook een eerste vereiste. Op de plafonds liggen nu 24 cm glaswol, in de spouwmuren is 6 cm isolerend materiaal gespoten en de enkelglas-ramen worden binnenkort vervangen door ramen met 3-voudig glas. Als de vloeren aan vervanging toe zijn worden die ook geïsoleerd.
De muur tussen keuken en woonkamer is gesloopt alsook de aanwezige schoorsteen. De schoorsteen is vervangen door een pijp en beide ruimten worden nu verwarmd door één centraal geplaatste houtkachel. De houtkachel is momenteel nog een tweedehandse gietijzeren kachel, later komt hier wellicht een massieve gemetselde tegenstroomkachel of double bell kachel te staan.

Op het bosperceel stonden oorspronkelijk dennen maar de meesten zijn in het verleden gerooid en op de open plaatsen zijn eiken, berken, lijsterbessen, sporkehout en vooral veel Amerikaanse vogelkers en allerlei houtopslag beginnen groeien. In het bos buiten “mijn” perceel staan meestal dennen met onderbegroeiing van bramen, bosbes, sporkehout en Amerikaanse vogelkers ook bevinden er zich vlakbij een bosje Robinia, een bosje sleedoorn en een vijftal oude tamme kastanjes.
De bedoeling is om gerooide planten en bomen in het bos stelselmatig te vervangen door soorten met meerdere voordelige eigenschappen
Welke eigenschappen van planten en bomen in het bos kunnen als voordelig beschouwd worden?
- Houtproductie
- Het voortbrengen van eetbare noten of vruchten voor mijzelf of voor andere bosbewoners
- Het voortbrengen van bodem verrijkend, goed composteerbaar loof
- Het voortbrengen van nectar en/of pollen voor mijn bijen en andere insecten
- Habitat voor bosbewoners
- Resistent/tolerant aan ziekten of plagen
- Vergroten van de biodiversiteit
- …
Voor wat betreft houtproductie ben ik van mening dat die onder te verdelen is in twee categorieën. De eerste is die waarbij de boom of struik aan het einde van haar bestaan wordt geveld bvb een appelboom die zijn beste tijd gehad heeft of ziek is, een den die kaprijp is enz… . Een andere is het gebruik van “hakhoutstoven”. Wat is een hakhoutstoof? Een hakhoutstoof heeft veel gelijkenis met een knotwilg, daar waar een knotwilg geknot wordt op pakweg 2,5m hoogte gebeurt dit bij een hakhoutstoof op 15 cm hoogte. Een voor hakhoutstoven geschikte boom wordt als die een stamdiameter heeft van ca. 10 cm op 10 a 20 cm van de grond, enigszins schuin afgezaagd en verwerkt tot brandhout. De overblijvende stobbe zal bij sommige soorten weer uitschieten en van de uitschietende loten houdt men er een viertal over. Deze loten staan op een naar verhouding erg grote wortel waardoor ze zeer snel groeien en na 4 a 7 jaar weer kaprijpe stammen vormen. Hakhoutstoven hebben een sterke groeikracht en kunnen eeuwen oud worden omdat ze door de “wanverhouding” tussen wortelgestel en bovengrondse plant meer dan voldoende nutriënten ter beschikking hebben, nauwelijks last hebben van droogtestress en nooit omwaaien. De oudste en grootste bomen (in omvang, niet in hoogte) ter wereld zijn hakhoutstoven.

De tuin krijgt stilaan vorm, er zijn coniferen gerooid en die gaan volgende winter voor brandhout dienen, de rest is gehakseld en wordt nu gebruikt als mulch. In de voortuin staat nu evenwijdig met de afspanning een pergola waar kiwibessen tegenop geleid zijn de rassen zijn Manny, Weiki, Ken’s red en Weiki purpurea. Verder zijn er nog wat bessen bij gekomen, de zwarte bessen Titania en de geelbloeiende “Gwens”, stekelloze kruisbessen Captivator, Pax en Jahns prairiebes, allen gezondgroeiend. Intussen staan er, na lang overleggen en uitzoeken welke de meest geschikten zouden zijn, ook enkele hoogstam (sorry Linder)fruitbomen in de tuin: een pruim namelijk de zelffertiele Altesse simple op een Myrobalan onderstam en drie appelaars namelijk de Sterappel, een lekkere maar slecht bewaarbare appel, die zorgt voor een goede bestuiving, de Rode Keuleman, een goede robuuste bewaarappel en een dubbele Speeckaert, alle drie sinds zeer lang in onze regio voorkomende rassen, gezondgroeiend en goed te handhaven op onze arme zure zandgrond. De appelaars staan op een M111 onderstam of een wildeling.
Ook is er een kleine bijenhal bijgekomen waar momenteel een vijftal volken overwinteren.
In huis zijn er enkele vloeren uitgebroken en vervangen waarbij tevens 10 cm XPS onder de vloeren zijn aangebracht alsook een leidingwerk voor vloerverwarming die mij later de mogelijkheid biedt om bv. met een warmtepompje op lage temperatuur te verwarmen.

Je bent goed bezig zo te horen. De tamme kastanjes zullen wel kleine vruchten voortbrengen of zijn het groot vruchtige? Wat een mooie oppervlakte trouwens, daar kun je helemaal zelfvoorzienend mee worden. Ik zou bomen zetten die alkalische elementen uit de grond halen, zodat de pH waarde wat hoger wordt (linde, esdoorn, haagbeuk, hickories/pecan, roomse kamille, wilde cichorei, paardenstaarten, weegbree...). Slimme bomen voor hakhout beheer zijn beuk en eik (andere soorten kunnen ook, maar deze geven waardevol hout voor zowel stook als voor paddenstoelen op te kweken). Een nadeel van zo'n beheer opzetten is dat+a je de bomen wel eerst 10-15 jaar moet laten worden voor je ze voor de eerste keer kunt omhakken, anders ga je meer richting een grienden beheer (zijn wel eigenlijk wilgen). Misschien vind je de boeken 'Edible forest gardens volume 1 en 2 interessant' (heel informatief en geven leuke ideeën). Op het naaldhout zou je dennenzwavelkop kunnen enten (mycobois) om te eten. Volgensmij weet je al veel van ecologie, bosbeheer... maar leuke fruitsoorten voor op jouw grond zijn bijvoorbeeld blauwe bessen, honingbes, rode bosbes, bosbes en cranberry (water mag max. 20 cm onder het maaiveld staan).

Dag Robert, jouw kennis raakt wel nooit uitgeput =;0)?
Fijn dat je wat commentaar levert want ik dacht dat het hier bij een monoloog zou blijven.
Dat van die alkalische elementen en de bijpassende planten wist ik niet. Enkele esdoorns en lindes heb ik al bijgeplant maar de konijntjes hebben de lindes opgegeten. Deze bomen lijken het ook niet makkelijk te hebben in de naaldbossen. Esdoorn en linde lijkt mij anders ook wel een goeie om hakhoutbeheer op toe te passen en om eventueel paddenstoelen op te kweken. Eerst moet ik wel nog heel wat Amerikaans vogelkers rooien en ik weet wel dat die ASAP mag gebeuren maar dat doe ik liever naargelang ik brandhout nodig heb, ik heb nog voldoende voor twee jaar en er moeten ook nog enkele oude coniferen weg. Ik ga alvast eik, linde en esdoorn in een afgeschermd hoekje planten dan kunnen ze al enkele jaren groeien zodat ze binnen een paar jaar de konijnen het hoofd kunnen bieden als ik ze in het bos plant. Hier staan nog wel voor een aantal jaren kaprijpe bomen, de hakhoutstoven-in-spé krijgen nog ruim de tijd.

Robert en Monique Knops schreef: Op het naaldhout zou je dennenzwavelkop kunnen enten (mycobois) om te eten.

Ook een nuttige tip.
Blauwe bessen en honingbes staan op de to do list.

Groeten, Wilfried.

Hoe meer je weet hoe meer je weet hoe weinig je weet. Daarbij weet ik alleen veel van ecologie, natuur, soorten (alles wat groen is of hieraan gerelateerd kan worden). Ik vind het trouwens belangrijk om mijn kennis bij te schaven, uit te breiden en te delen, zodat deze verfijnd wordt, behouden blijft en doorgegeven wordt, zodat misschien onze omgeving er wat mooier en gezonder op wordt.

Je kunt om je kwetsbare bomen stekelstruiken als sleedoorn en meidoorn zetten (kan ook alleen de takken van de struiken om de bomen heen). In de natuur komen deze situaties ook in het rivieren gebied voor en hier zouden wilde appels/ wilde peren en andere houtachtigen een kans krijgen om te ontwikkelen. Persoonlijk zou ik direct wat oudere planten zetten met een minimale hoogte van 1,5 meter. Ik kan me voorstellen dat de lindes... en zo het moeilijk hebben, want het is ook een moeilijk milieu. Heel vroeger zijn het ook stuifzanden geweest afkomstig van de rivierduinen van de maas (zeker al teruggaand tot de laatste twee ijstijden / saalien). Lindes en esdoorns kunnen een hakhoutbeheer goed hebben, maar of je ze hier echt voor moet willen gebruiken weet ik niet. Ze doen het allebei beter op een wat lemigere / vruchtbare grond en hun bladeren, bloesem, sap... zijn ook waardevol om te gebruiken voor eten, kruiden, geneeskunde...

Ik zou de Amerikaanse vogelkers en andere niet heel veel betekenende exoten direct verwijderen, omdat hij invasief, niet eetbaar en niet heel waardevol hout heeft. Hoewel de fijnspar en grove den eigenlijk niet bij ons thuishoren zijn ze voor de biodiversiteit wel van een grote waarde, omdat wij inmiddels een heleboel soorten hebben die hiervan afhankelijk zijn (zeker paddenstoelen). Dus ik zou er wel een paar laten staan en evt. een paar erbij aanplanten (jonge scheuten v.d. fijnspar zijn heel gezond en redelijk lekker). Coniferenhout... levert in tegenstelling tot loofhout (uit een onderzoek van canada / website Geof Lawton) geen bodemverbeterende zwarte aarde op, dus loofhout is zonder meer waardevoller.

Helaas moet je ermee rekening houden dat de bomen op jouw grond veel langer nodig hebben om zich goed te ontwikkelen dan op andere gronden. Je zou het misschien wat kunnen versnellen door goede zwarte aarde of anders houtsnippers (liefst loofhout) samen met oude bosgrond (van een gezond bos / bovenste 5-10 cm) in een ruim plantgat met de bestaande aarde eruit te mengen waar de bomen in komen te staan. Hiermee ent je leven in het plantgat en breng je koolstof in de grond die het water/voedingstoffen beter kan vasthouden.

Je kunt op esdoorn en linde allerlei paddenstoelen enten, maar de meeste eetbare soorten die wij enten zijn gek op beuk en eik. Daarbij heb je op jouw zandgrond (zeker als je het goed aanpakt en gebruik maakt van de schraalheid / bodem kaal houden / lage gras- of mosbegroeing) een goede kans op echte cantharel en eekhoorntjesbrood.

De Amerikaanse vogelkers en de coniferen gaan er zo snel als mogelijk uit maar ik moet de ruimte hebben om het hout minimum 2 jaar droog te stockeren om daarna te gebruiken als brandhout.
Ja, op onze zure zandgrond planten het inderdaad moeilijker, de Kempen is niet bepaald het aards paradijs voor fauna, flora en mensen die van het land moe(s)ten leven maar wel zo mooi. In de winter is het hier al gauw enkele graden kouder, in de zomer enkele graden warmer en bij droogte is het hier écht kurkdroog. Laat de plantjes maar gerust hun tijd om op hun gemakske te groeien. Ik tracht wel zo veel mogelijk met bladeren en gehakselde twijgen te mulchen, de groenophaling tracht ik wel eens te snel af te zijn. Door mijn gesleur met bladeren en snoeihout bekijkt men mij in de buurt wel eens raar maar ik kan het mij niet aantrekken. Maar zoals je zegt, meer koolstof in de grond proberen te brengen om de sructuur te verbetern. Wat de paddenstoelen betreft, daar ga ik mij in de toekomst misschien wel meer mee bezig houden, mycobois heeft wel interessant materiaal. Ik denk dat ik dit jaar wel eens wil starten met de bietenputzwam, da zou een makkelijke zijn maar je moet de slakken kunnen weghouden. Heb jij tips om de kweek ervan tot een goed einde te brengen of om het mycelium na de oogst op een verse voedingsbodem te enten? (Een aparte draad over paddenstoelen kweken zou wel interssant zijn)

Groeten Wilfried

Ik verzamel vooral paddenstoelen uit het wild, maar ben pas ook begonnen met ze in mijn tuin te groeien. Ik heb gelukkig geen last van slakken (te veel predatoren, geen agressieve soorten en te weinig aanwas. Je kunt bij mijn project kijken hoe ik de stammen en snippers heb liggen (in de zomer zijn deze onzichtbaar door de begroeiing). Voor de bietenputzwam heb je een laag organisch materiaal van ongeveer 15 cm dik nodig (bv. stro of houtsnippers). Zolang je deze blijft voeden blijft het mycelium voortleven. Je kunt dan een stukje mycelium oppakken (het organisch materiaal waar het in groeit) en ergens anders naartoe verder verspreiden. Hoe zachter het organisch materiaal hoe sneller het vergaat, dus moet je sneller bijvoeden. Er is al een onderwerp gestart over paddenstoelen groeien.

Zo, update. De tuin tracht ik zo natuurlijk mogelijk te houden. Het gazon maai ik zo zelden mogelijk en slechts op de allerhoogste stand van de grasmaaier. De ruimte tussen de struiken en bomen en de ruimte die vrij komt na het rooien van de coniferen wordt gemulcht met bladeren en takmateriaal dat ik schooi op het moment dat de buren hun groenafval aan de straatkant leggen om het laten op te halen. Dit vormt een vrij dikke maar grove mulchlaag. Die mulchlaag voorkomt dat de zandgrond eronder bij dit warme weer uitdroogt, dat is niet enkel goed voor de planten maar ook voor het bodemleven. Intussen zie ik bijna dagelijks kikkers en paden (hoewel hier nergens open water in de buurt is), hagedissen en zelfs enkele hazelwormen.
Er is ook iemand van Natuur en Bos naar het bos komen kijken. Ik krijg een kapvergunning om de amerikaanse vogelkers te rooien alsook de meeste berken en dennen om diegene die ik overhoud meer ruimte te geven. De bomen die zullen worden aangeplant zijn winterlinde, tamme kastanje en esdoorn. De sporken zullen blijven alsook de lijsterbessen die, volgens de expert, een uitzonderlijke omvang hebben en natuurlijk ook de eiken.
Groeten, Wilfried.

Leuk om te horen dat het goed gaat. Mooie bomen die je gaat aanplanten en goed dat je die plaag weg haalt. Lijsterbessen worden meestal niet veel dikker dan 20-30 cm in diameter. Het is mooi fruit voor de vogels en je kunt het evt. zodra ze overrijp zijn (zoals mispels) eten, dan schijnen ze aangenaam te smaken. Je kunt er ook wijn, jam... van maken. Je kunt de lijsterbessen aanvullen met de peervormige lijsterbes (Sorbus domestica), dat is een cultuurhistorische soort bij ons. Leuk dat je amfibieën in de tuin krijgt, dan is het super om een vijver/waterelement aan te leggen. Het is geweldig wanneer hazelwormen en waarschijnlijk de levendbarende hagedis in je tuin zitten. Die houden van bosranden tussen de mulch is veel voedsel te vinden, waarmee ze je mogelijke plagen helpen voorkomen. Padden eten ook veel slakken. Je kunt wilde weidebloemen (knoopkruid, margriet, grote centaurie, gewone rolklaver, veldlathyrus, groot streepzaad, klein streepzaad, gewoon biggenkruid, slangenkruid, zwarte toorts, zeepkruid, kattendoorn, ratelaars, wilde lupine, gewone berenklauw, grote- en kleine bevernel, kluwenklokje, rapanzulklokje, grasklokje, sint-janskruid, ruig hertshooi, kantig hertshooi, gevleugeld hersthooi, beemdkroon...) in je gras zaaien, dan kun je kijken welke soorten het bij je willen doen en daarmee de biodiversiteit van je terrein vergroten. De meeste planten doen het als het beheer maar goed is bijna op elke grond (vooral de concurrentieslag moet beïnvloed worden).

Robert en Monique Knops schreef:Mooie bomen die je gaat aanplanten en goed dat je die plaag weg haalt.

Ik zit hier te midden van dennenbossen, ik verwacht dat een ha loofbos ertussen wel bijdraagt tot de biodiversiteit. Ah, nog vergeten te vermelden, een groepje van een vijftal robinia's mocht ik ook nog laten staan voor de bijtjes, tja, sommigen vinden deze bomen helaas ook een plaag.
Die lijst met weidebloemen schudt gij zomaar uit uw mouw? Awel, Chapeau! Ik ga de meeste planten moeten googelen om te weten waarover gij het hebt  . Alleszins bedankt voor de feedback.
Dit jaar zien de lijsterbessen er goed uit, ik ga er zeker iets mee proberen te doen, op jenever zetten ofzo... want jam, tja, wel lekker en vitaminebommen maar ik heb net 30 kg honing in potjes gedaan en er staat nog minstens 80 kg klaar.

Groeten, Wilfried.

Er zijn nog veel meer Weide planten ik heb er maar een paar genoemd en in mijn vrije tijd en werk ben ik bezig met planten-, dieren- en paddenstoelsoorten, dus ik ken heel wat soorten bij naam en veel zaken daaromheen. Leuk dat je zoveel honing hebt. Ik ben ook niet echt gek op Robinia, hoewel hij wel mooi bloeit hoor en lekker ruikt, maar daar houdt het bij mij ook op. Ik heb laats wel een zwavelzwam (zwakte parasiet) op Robinia aangetroffen, wat je niet heel vaak ziet. Schijnbaar geeft de pawpaw (Asimia triloba onder Robinia's meer vruchten (lijkt de extra stikstof te prefereren). Dat extra stikstof blijkt voor andere bomen wel geen toegevoegde waarde te hebben (ook niet voor een mooie onder groeiende vegetatie te krijgen / soortenrijk). De Amerikaanse vogelkers is trouwens ook een prachtige boom, maar is te schadelijk gezien zijn concurrerende eigenschappen met andere inheemse soorten.